Historia Ruszowa w skrócie. Aktualizacja Mirosław Marciniak

1. Wczesne średniowiecze. Nieprzebyte puszcza Zgorzelecko-osiecznicka.

Mała puszczańska osada licząca kilka drewnianych chałup (brak źródeł pisemnych, nie wiadomo nawet czy Ruszów w tym okresie istniał). Na podstawie postanowień pokoju

Budziszyńskiego z 1018 r. podporządkowanie Łużyc polskiemu królowi Bolesławowi Chrobremu. W 1032 r. utrata Łużyc i Miśni przez Mieszka II Lamberta. Pierwsza wzmianka o drewnianym kościele św. Jerzego w Ruszowie pochodzi z 1346 r. (należy do biskupstwa w Miśni). Była to filia parafii w Dłużynie. Około 1400 r. wzniesiono murowany gotycki kościół. Ludność trudni się wycinką drzew, łowiectwem oraz wypasem krów i owiec. Osada stanowi wschodni fragment Górnych Łużyc, od XIV w wchodzących w skład Korony Czeskiej. Od schyłku XV stulecia (do 1945 r. z wyjątkiem lat 1547-1553) należała do miasta Zgorzelca.

2.Staroruszowskie Zagłębie Przemysłowe od XVI do XVIII w. Mieszkańcy trudnili

się wypalaniem węgla drzewnego. W 1463 r. przywilej prażenia węgla drzewnego nadany przez panów z Pieńska. Tysiące  mielerzy w których wytwarzano węgiel

drzewny. Liczne kuźnice do przerobu wydobywanej w puszczy rudy darniowej na żelazo(hamernie). W latach 40 i 50 XV w. ruszowską hamernie dzierżył Jan Herrich (Hirsche). Najstarsza hamernia powstała w 1443 r. Zlikwidowana dopiero w 1703 r.  Miejscowe hutnictwo żelaza zanikło w II p. XVII w. Nastąpiło prawie całkowite wylesienie.

Odbudowa drzewostanu dopiero pod koniec XVIII w. - Pierwsze leśnictwa i urządzenia lasów. Powstaje określenie "Wrzosowa Kraina" lub „Kraina Wrzosowego Świata”.

W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) dokładnie 1 listopada 1633 r w Ruszowie kwaterował głównodowodzący wojsk cesarskich Albrecht Wallenstein. 

3.06.1641 roku Ruszów spłonął w wyniku podpalenia przez wojska szwedzkie. Ocalało 10 domów. Spłonęła cała wcześniejsza dokumentacja miejscowości, kościół i plebania. Odbudowa po 1648 r. - drugi początek osady.

W 1706 r magistrat zgorzelecki uruchomił w Ruszowie hutę szkła, która przez następne 200 lat była uważana za jeden z ważniejszych ośrodków szklarstwa we wschodnich Łużycach. Produkowano tu szkło taflowe, kredowe, kieliszki do wódek, kielichy do win węgierskich, szklanice do piwa, butelki, szkło lampowe oraz elementy do harmoniki szklanej. W 1890 r. były w Ruszowie 3 huty produkujące szkło, a na początku XX w. było ich już 5. W 1914 r. na  Łużycach szerokim echem odbił się strajk szklarzy ruszowskich. Po I wojnie światowej w Ruszowie nadal podawanych było kilka zakładów produkujących szkło: huta szkła taflowego Róhlicha (zamknięta w 1926 r. dwie huty Greinerów (zamknięte w latach w latach (1926-1927), huta Hirschów (zlikwidowana w 1928 r.). Ostatnią ruszowską hutą szkła byta „Stralauer Hutte”, która zakończyła działalność w 1930 r. Według Zoedlera w latach 30.  w Ruszowie miały pracować jeszcze dwie huty szkła. Po zamknięciu zakładów szklarskich. Część miejscowych hutników znalazła zatrudnienie w hutach pieńskich.

W XVIII w. w Ruszowie rozwinęło się garncarstwo.

Ruszowskie zagłębie przemysłu ceramicznego, hutniczego i drzewnego od

1815 r. do 1945 r. Postanowieniem Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. Saksonia utraciła większą cześć Górnych Łużyc – m. in. ze Zgorzelcem i Puszczą Zgorzelecką wraz z Ruszowem, który przeszedł pod panowanie Prus i w następnym roku został włączony do nowo utworzonej prowincji śląskiej, a w jej ramach do rejencji legnickiej.

Reformy gospodarcze Steina  Hardenberga doprowadziły do rozwóju nowożytnego

przemysłu na terenie Ruszowa. Powstanie zakładów przemysłowych: huty szkła, cegielnie w Rychlinku i Okrąglicy, zakłady forniru Lehmanna. Podstawy bogactwa: piasek, glina i drewno.

W 1846 r. - otwarcie linii kolejowej (Berlinki) przechodzącej przez Ruszów. Początek bardzo dynamicznego rozwoju miejscowości. Trzykrotny wzrost liczby mieszkańców w latach 1840 (ok.1000 os.) - 1939 (ok.3500 os.). W 1896 r. powstała także linia kolejowa do Gozdnicy. W 1903 r. powstał Urząd Pocztowy.

Przebudowa Ruszowa, powstaje Ruszów murowany (najstarszy budynek zachowany do 1975r roku (kino naprzeciwko szkoły)oraz przebudowany z rudy

darniowej kościół ewangelicki (żelazny kościół).

Od połowy XIX w. Ruszów jest jednym z najważniejszych centrów przemysłu drzewnego w okolicy. Pierwszy tartak powstał w 1853 r.

W 1902 roku powstała OSP w Ruszowie.

W latach 1895-1945 w Ruszowie wychodzi gazeta „Wędrowiec Dolnośląski”

(Niederschlesien Wanderer), która obejmuje swym zasięgiem: Węglinie, Iłową, Gozdnicę, Przewóz i Wymiarki.

I Wojna Światowa (1914 – 1918)– zginęło 188 członków ewangelickiej parafii Ruszów. Fizycznie nie toczyły się walki w naszych okolicach – upamiętnienie Gaj Honoru i tablice poległych. W wyniku postanowień traktatu pokojowego okolicę nawiedza fala emigrantów wydalonych z Odrodzonej Polski.

Lata 1929 - 1933 kryzys ekonomiczny w Niemczach i na świecie. Upadek

Ruszowskiego przemysłu hutniczego (zatrudniał 650 os,), bieda i niedostatek. Od 1933 roku początek rządów narodowego socjalizmu z Hitlerem na czele. Odbudowa ruszowskiego przemysłu.

W 1938 r. powstała szkoła zawodowa kształcąca robotników tartacznych (obecnie siedziba nadleśnictwa Ruszów). W 1941 r. w pobliżu Czernej Małej wybudowano basen.

II wojna światowa (1939 – 1945).W fabryce forniru Lehmana wytwarzano śmigła

samolotowe. W 1944 r. w Ruszowie umieszczono oddział roboczy jeńców belgijskich ze Stalagu VIII A w Zgorzelcu. Pod koniec 1944 r. we wsi powstało komando robocze obozu koncentracyjnego Gross-Rosen (Rogoźnica). Przebywali w nim mężczyźni narodowości żydowskiej.

16 luty 1945 - zajęcie Ruszowa przez Armię Czerwoną. 12 kwiecień 1945 r. przybycie do Ruszowa II Armii W. P. 16 kwiecień 1945 - forsowanie Nysy Łużyckiej. W wyniku postanowień traktatu pokojowego nastąpiła całkowita wymiana ludności i wysiedlenie Niemców. Od lipca 1945 napływają pierwsi polscy osadnicy, osiedlają się również zdemilitaryzowani żołnierze, kolejarze, kierowcy samochodów wojskowych, administracja polska i "niebieskie ptaki".

4. Rozwój w latach 1946-1989

Pierwsze większe transporty z Kresów Wschodnich( Chorostków) dotarły do Ruszowa 17 maja  1946 r. Na stację w Ruszowie przyjechał pociąg z repatriantami. Z wagonów wysiadło 147 osób należących do 41 rodzin. Najliczniej byli reprezentowani: Piturowie, Gardziejowie, Rabscy, Koszylowie, Jóźkowie, Toporowscy, Czajkowscy Bonikowscy, Górniakowie, Kwiatkowscy, Śpiewakowie, Sahajdakowie, Diakowie, Dziwirowie  oraz kilka samotnych osób. 

1946 - 1954 - Ruszów  Gminą powstaje GRN  (Gminna Rada Narodowa

1954 -1975 Ruszów Gromadą (Gromadzka Rada Narodowa)

od 1975 - sołectwo Ruszów + Polana.

W latach 1963-1972 w Ruszowie działała Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla pracujących w której kształcono gajowych. Później aż do 1996 r. Ośrodek Szkoleniowy.

W 1948 roku powołano gospodarstwo rybackie lasów państwowych a jego pierwszym kierownikiem był Marian Lech.

Do listopada 1945 okres grabieży sowieckiej: bataliony trofiejne wywoziły z naszej wioski maszyny i urządzenia fabryczne, dzieła sztuki i dobrej jakości meble, tory kolejowe i lokomotywy. W latach 1946 do 1968 polscy szabrownicy kradną i wywożą co się da do Centrali – dominowało  przekonanie o tymczasowości

 przynależności Łużyc do Polski. - Przyjdą Niemcy i zabiorą.

 

2 września 1946 r. reaktywacja Nadleśnictwa Ruszów

 

1968-2023 - a jednak to jest moje miejsce na Ziemi. 

 5.  Rozwój od 1990 r. - kilką przykładów

Jagodowe Lato

Lokalna Grupa Historyczna

OSP jedna z najlepszych w kraju

Klub Victoria

Stolbud – przedsiębiorstwo przemysłu drzewnego. HDM

Rozwijająca się szkoła

Ładny park wiejski 

Duże Nadleśnictwo w Ruszowie

i wiele innych, o których mowa w oddzielnych postach.