„Gozdnica na pograniczu Śląsko-Łużyckim” - seminarium w Gozdnicy

 4 czerwca 2021 r. w Kawiarni Domu Kultury w Gozdnicy odbyło się inauguracyjne seminarium, którego tematem była „Gozdnica na pograniczu Śląsko-Łużyckim”. Pierwsze spotkanie, jak również kolejne zaplanowane wydarzenia, odbywają się w ramach projektu „Ceramika nasze dziedzictwo”, pod mecenatem Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury „EtnoPolska 2021”

Spotkanie rozpoczęło się od prezentacji rysu historycznego Gozdnicy, dowodzącego wielowiekowego dziedzictwa kulturowego.

Gozdnica to miasto w którym splatały się dzieje trzech narodów: Czech, Niemiec oraz Polski a także dwóch kultur: Śląskiej oraz Łużyckiej, których ślady prezentowane były podczas seminariom.

Granica śląsko-łużycka będąca głównym tematem spotkania została wytyczona w sierpniu 1210 r. przez księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego z dynastii Piastów, który zorganizował wyprawę zbrojną w celu odzyskania ziemi lubuskiej. Odbito wówczas nie tylko miasto Lubusz, ale i sąsiednie grody: Gubin, Żary, Trzebiel, Lubsko i Przewóz, przesuwając tym samym granicę Śląska na zachód. Od tej chwili teren obecnej Gozdnicy przynależał do Księstwa Żagańskiego, czyli do Dolnego Śląska, którego granica z Łużycami przebiegała na tym obszarze równoleżnikowo. Niespełna dziewięciu kilometrowy odcinek historycznej granicy Śląska i Łużyc po dzień dzisiejszy przebiega przez teren naszego miasta (m.in. ul. Sportowa oraz ul. Akacjowa a także granica woj. lubuskiego i dolnośląskiego), determinując równoleżnikowy rozwój urbanistyczny naszej miejscowości.

Dawniej śląskość była z dumą eksponowana w nazwach największych gozdnickich zakładów ceramicznych, czyli: Śląskich Fabryk Dachówek wł. Gotfryd Sturm oraz Śląskich Zakładów Rur Kamionkowych wł. Wilhelm Engelhardt. Jeszcze po II Wojnie Światowej w latach 1945-1951 gozdnickie zakłady ceramiczne nosiły nazwę: Dolnośląskie Fabryki Dachówek oraz Dolnośląskie Zakłady Kamionkowe. W kolejnych latach wielowiekowa śląskość zniknęła nie tylko z nazw zakładów, ale i ze świadomości samych gozdniczan, a szkoda bo bycie Ślązakiem to brzmi dumnie!

Łużyckość Gozdnicy to zarówno przed lokacyjne początki osadnictwa, jak i przełom XVII/XVIII w., gdy właścicielem naszej miejscowości był Baltazar Erdmann Promnitz Pan na Żarach. Z inicjatywy Promnitzów pod koniec XVII w. wyremontowano stary młyn, a w 1695 r. ufundowano nowy barokowy kościół p.w. św. Wawrzyńca z cegły wytworzonej w tutejszej cegielni „Dworskiej” (pierwsza historyczna wzmianka o gozdnickiej cegielni pochodzi właśnie z 1709 r.). Ponadto 30 maja 1738 r. Baltazar Erdmann Promnitz wydał akt założycielski Bractwa Kurkowego w Gozdnicy (siedziba oraz strzelnica mieściła się w obecnym Domu Kultury przy ul. Ceramików 25). Ponadto w XIX w. gozdnickim pastorem był Leopold Haupt który zebrał i wydał zbiór serbołużyckich pieśni ludowych – „Pieśni Górnych i Dolnych Łużyc”.

Uczestnicy seminarium poznają w pełni dziedzictwo kulturowe stolicy Dolnych Łużyc czyli Żar, podczas wyjazdu 8 czerwca 2021 r. Podczas wizyty w Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego odkryją również bogaty zbiór ceramiki szlachetnej - porcelany żarskiej której założycielem był Mistrz Gustaw Otręba z Gozdnicy. Gozdnicka Manufaktura Porcelany jest zatem Almą Mater dla Żarskiego Przemysłu Porcelany i jej ceramicznego dziedzictwa.

Spotkanie poprowadził regionalista i kartograf, Mirosław Marciniak. Organizatorem był Dom Kultury w Gozdnicy. Serdeczne podziękowania należą się dyrektorowi Domu Kultury w Gozdnicy Panu Pawłowi Babiczowi za realizację projektu. Podziękowania należą się również wszystkim uczestnikom, a zwłaszcza członkom Grupy Historycznej z Ruszowa. Już dziś zapraszamy na wykład i warsztaty „Gozdnickie Bajania”, które odbędą się 12 czerwca o godz. 15 w Kawiarni Domu Kultury w Gozdnicy które poprowadzi Paulina Sobieszkoda.

opr. Regionalista i kartograf Mirosław Marciniak