Wędrowiec Ruszowski: Tartak Besser w Gozdnicy i Ruszowie

Pan Mirosław Marciniak odnalazł artykuł , który wyjaśnia co łączy Besserów z Ruszowa i Gozdnicy.

Przedsiębiorstwo budowlane braci Fryderyka i Erwina Besserów (ul. Ceramików 29-31 w Gozdnicy) oraz tartak (ul. Iłowiańska 2 w Gozdnicy) zostało założone 1.10.1919 r. W skład przedsiębiorstwa wchodziły:

1) Tartak przy ul. Iłowiańskiej 2. Erwin Besser zajmował się jego zarządzaniem oraz zakupem drewna od właścicieli lub zarządców okolicznych lasów oraz sprzedażą tarcicy, która nie była potrzebna w jego własnej działalności, a która była kupowana od handlarzy drewnem w okolicy aż do Saksonii.

Kłody drewna były zbierane z lasu za pomocą własnego zespołu i długich wagonów do przewozu drewna, składowane, sortowane i cięte na wymaganą długość i szerokość przy użyciu 2 pełnych koszy do produkcji stolarki, obrzeży i desek, listew, listew i płyt w rocznej ilości około 3 metrów sześciennych, przy użyciu pił wahadłowych i tarczowych. Tarcica była transportowana ciężarówkami w celu składowania w istniejących szopach lub na otwartym terenie magazynowym. Deski podłogowe były strugane na gładko na górnej stronie, a boki zostały wyposażone w pióro i wpust przy użyciu połączonej maszyny do strugania i groszkowania.

Wszystkie prace ciesielskie wymagane do realizacji projektów budowlanych, takich jak konstrukcje dachowe, warstwy belek z drewnianymi podłogami i drewnianymi schodami, a także stodoły, drewniane baraki RAD i RLM były przetwarzane i produkowane z własnego materiału tartacznego. Zatrudnionych tu 7 robotników (1 majster stolarski, 4 czeladników stolarskich i 2 uczniów) miało do dyspozycji introligatornię, fabrykę i budynek maszynowy do przygotowywania pracy.

Fabryka skrzyń produkowała masowo drewniane skrzynie z własnego materiału. Klientami były firmy: Nachtigall, Döbeln, Prox & Mader, Döbeln, Josephinenhütte w Oberschreiberhau i Weberei Winkler w Iłowej. Ponadto w wagonach kolejowych lokalnych fabryk kamionki produkowano ramy listwowe do wysyłki wyrobów kamionkowych i dostarczano je do nich.

Erwin Besser zmarł 1 lipca 1935 r., a jego następcą został syn Felix.

W 1939 r. zatrudnionych było 17 pracowników: 1 kierownik zakładu, 7 drwali, 7 stolarzy, 2 producentów pudełek.

2) Firma budowlana przy ul. Ceramików 29-31 w Gozdnicy) Mistrz budowlany Fryderyk Besser zajmował się jego zarządzaniem. W wyniku rozległych lokalnych złóż gliny o doskonałej jakości rozwinął się bogaty przemysł dachówek, cegieł, ceramiki, a później wyrobów kamionkowych. Większość nowych budynków, rozbudowy i remonty były wykonywane przez braci Besser. Ze względu na wysoką temperaturę (ok. 1200 st. C), szamotowe okładziny pieców musiały być stale odnawiane, głównie w miesiącach zimowych. Oznaczało to, że pracownicy byli zajęci przez całą zimę. W wyniku rosnącego zapotrzebowania na siłę roboczą, poszukiwani byli również pracownicy budowlani z promienia 10 km, zwłaszcza murarze piecowi. Po wybudowaniu nowego 6-rodzinnego domu, budynku biurowego i magazynowego, firma przeniosła się na ul. Ceramików 29-31 w 1924 r. Na szczególną uwagę zasługuje budowa kościoła przy ul. Kościelnej w Gozdnicy (1929 r.), kaplicy cmentarnej przy ul. Wojska Polskiego (1936 r.), budynku firmowego przy ul. Ceramików (1924 r.) i osiedla domków bliźniaczych przy ul. Polnej w Gozdnicy. W 1939 r. firma zatrudniała 50 pracowników w tym: 1 kierownik robót, 20 murarzy (w tym brygadzistów), 6 praktykantów murarskich, 8 robotników wykwalifikowanych, 12 robotników niewykwalifikowanych, 3 pracowników biurowych.

3) 20 marca 1923 r. firma braci Besser nabyła drugi tartak w Ruszowie (Bahnhofstraße 313). Adres współczesny - Ruszów ulica Sobieskiego. Zakład był zarządzany przez Maxa Herolda, posiadał 1 pełny tartak z rocznym cięciem ok. 1000 m3, które odbywało się w taki sam sposób jak w tartaku w Gozdnicy. Stolarnia została dołączona jako działalność pomocnicza. Wszystkie drewniane okna, drzwi i inne produkty stolarskie dla nowych budynków, przebudowy i remonty były przetwarzane, produkowane i instalowane tutaj z własnego materiału tartacznego.

W 1939 r. zatrudnionych było 9 pracowników: 1 kierownik zakładu, 3 tartaczników 3 stolarzy, 2 cieśli.

W czasie II Wojny Światowej przedsiębiorstwo braci Besser korzystało z przymusowej pracy polskich żydów organizacji Schmelt. Pod koniec wojny Felix Besser był żołnierzem a Fryderyk Besser służył w Volkssturmie. Zatrudnienie zmniejszyło się do 43 pracowników. Na placu budowy znajdował się magazyn cementu i wapna, rusztowania, maszyny do mieszania i sprzęt. Na terenie tartaku w Gozdnicy znajdowało się 1200 m3 kłód i 300 m3 tarcicy, a w tartaku w Ruszowie 80 m3 kłód i 25 m3 tarcicy. W wyniku wkroczenia Armii Czerwonej do Ruszowa i Gozdnicy oba tartaki spłonęły, a budynki biurowe i magazynowe zawaliły się. Fryderyk Besser po wysiedleniu, osiedlił się wraz z rodziną w Herforf/Westf. i w latach 1945-1946 pracował jako kierownik oczyszczania miasta Herford. W kolejnych latach przejął zarządzanie firmą budowlaną zajmującą się odbudową. Fritz Mischok, który był wówczas przedstawicielem okręgu, mianował go pierwszym lokalnym przedstawicielem niemieckich mieszkańców Gozdnicy. Dzięki jego niestrudzonemu zaangażowaniu stworzono warunki do ubiegania się o świadczenia w ramach ustawy o wyrównywaniu obciążeń dla innych niemieckich mieszkańców Gozdnicy. Mistrz budowlany Fryderyk Besser oddał wybitne usługi urzędom wyrównawczym, kładąc podwaliny pod ankiety, które opracował w trudnych czasach. Fryderyk Besser zmarł 22.12.1962 r.