Gmina Ruszów w świetle dokumentów archiwalnych

Autor: Zbigniew Mesjasz

Na wstępie niniejszego teksu pozwolę sobie zacytować opis zespołu "akta gminy Ruszów"  znajdujący się na stronie "szukaj w Archiwach". 

Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku gminy wiejskie zorganizowano w oparciu o Dekret PKWN z 21 sierpnia 1944 r. (Dz.U. Nr 1, poz. 1) i ustawę z 11 września 1944 roku o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz.U. Nr 5, poz. 22). Gmina wiejska stała się podstawową jednostką samorządu terytorialnego i najniższa komórką administracji państwowej. Tworzyło ją zazwyczaj kilka sąsiednich miejscowości. Gminy wiejskie posiadały dwa organy ustrojowe: gminną radę narodowa, jako organ stanowiący i kontrolujący i zarząd gminy, jako organ wykonawczy. W roku 1950, ustawą z 20 marca (Dz.U. Nr 14, poz. 130) o terenowych organach jednolitej władzy państwowej - " rady narodowe stały się terenowymi organami jednolitej władzy państwowej w gminach, miastach i dzielnicach większych miast, w powiatach i województwach". Gminna rada narodowa wybierana przez ludność była organem uchwałodawczym a jej organem wykonawczym było prezydium gminnej rady narodowej. W roku 1954, ustawą z 25 września (Dz.U. Nr 43, poz. 192) zlikwidowano gminy a na ich miejsce powołano gromady.”

W przeciągu dwóch kilkugodzinnych wizyt  w czytelni Archiwum zdołałem przejrzeć kilka jednostek dotyczących Gminnej Rady Narodowej.

Jednostki te nie zostały jeszcze zdygitalizowane ale są dostępne dla każdego kto zawnioskuje o wgląd do danej jednostki zgodnie z regulaminem Archiwum Państwowego we Wrocławiu oddział w Bolesławcu, dostępnego https://www.ap.wroc.pl/dokumenty-do-pobrania.

 W związku z tym chciałbym się podzielić z czytelnikami Wędrowca Ruszowskiego informacjami jakie są zawarte w dokumentacji, którą przeczytałem i może zachęcić inne osoby to odwiedzenia Archiwum Państwowego i przeglądania jego zbiorów. Należy nadmienić, że czasem ciężko czyta się tą dokumentacje, gdyż w owym czasie maszyny mogły być zużyte czy zniszczone nie mieć kompletnej czcionki. Mimo to można z tych akt wyczytać dużo ciekawostek i w pewnym stopniu poznać problemy ówczesnej społeczności. Dla przykładu z Planu Pracy Prezydium GRN z teczki o tytule „Protokoły z posiedzeń plenarnych Gminnej Rady Narodowej w Ruszowie z lat 1950 – 1951” opatrzonej sygnaturą 86/54/0/-/15, możemy poznać gminę w liczbach.

W treści Planu Pracy Prezydium z dnia 19.10.1950r czytamy że stan ludności gminy wynosił 3100 osób z czego stale przebywających było 2900 i 200 osób znajdujących się na terenie gminy czasowo. Gmina posiadał obszar 17950 ha. Przy powierzchni mamy podany również podział na grunty prywatne i państwowe. Grunty pod uprawy stanowiły 687ha, lasy 14.041ha a pozostałe to łąki i nieużytki. Wymienia się też 2 przedsiębiorstwa Tartak Państwowy w Jagodzinie zatrudniający ponad 200 osób i Fabrykę Dachówek w Rychlinku zatrudniającą około 110 osób. Dodatkowo wymieniona jest obecność Urzędu Pocztowego, stacji kolejowej i przystanku. Problem stanowiło zbyt małe nasycenia gminy sklepami. W gminie istniały tez dwa młyny jeden w rękach prywatnych a drugi prowadzony przez Gminna Spółdzielnie Samopomoc Chłopską. Uwzględniono także stan dróg pisząc że jakość dróg powiatowych jest średnia a ich długość wynosi 25 km. A stan dróg gminnych - 15km i gromadzkich określono jako średnio utrzymane. Nie posiadano danych dotyczących długości dróg gromadzkich w owym czasie. Problem stanowiła również zbyt mała liczba pracowników Prezydium Gminnej Rady Narodowej, stan etatowy liczył 5 osób a w rzeczywistości zatrudnionych było 3 osoby. Jednak z innego dokumentu jaki pozyskałem o sygnaturze 86/54/0/-/11, tytule „Skład osobowy Gminnej Rady Narodowej, jej prezydium i komisji Sprawozdania z pracy” z lat 1950 – 1951 z wykazu w nim zawartego wynika że zatrudnionych w Prezydium było 6 osób więc chyba problem zatrudnienia w końcu zlikwidowano. W tabeli wypisane jest zajmowane stanowiskom, imię i nazwisko pochodzenie socjalne, przynależność partyjna, rok urodzenia, grupa i dodatek funkcyjny. O dziwo na 6 osób połowa jest bezpartyjna.

A stanowiska przedstawiają się następująco:

1. Przewodniczący Prezydium,

2. Zastępca Przewodniczącego

3. Prezydium sekretarz

4. Referat Wojskowy i Meldunkowy

5. Referat podatkowy

6. Pomoc biurowa

Opisane tutaj dane dotyczące ziemi, ludności, zakładów pracy i dróg pozyskałem z tylko pierwszej strony Planu Pracy Prezydium GRN w Ruszowie zawierającego 16 stron. No i stanowiska funkcyjne z wykazu pracowników z innej teczki aktowej.

Tak więc myślę, że warto dbać o dokumenty nawet nasze domowe prywatne gdyż kiedyś mogą być źródłem wiedzy dla przyszłych pokoleń. A dokumentacja instytucji państwowych, samorządowych czy szkół szpitali i innych przedsiębiorstw w szczególności powinna być objęta staranna ochrona i dbałością.

Po przeanalizowaniu tego co pozyskałem postaram się jeszcze opisać kilka ciekawostek dotyczących naszej nieistniejącej już gminy.

Protokoły z zebrań - tematyka typowa dla okresu stalinowskiego👇

Sygnatura 86_54_0_38 (1)

Sygnatura 86_54_0_38 (1)

Siedziba GRN na ówczesnym Placu Wolności, teraz Partyzantów